Józef Dietl

„Tak więc szkoła, gdy z jednej strony człowieka kształci, obyczaja i uszlachetnia, z drugiej strony zaopatruje go w wiadomości do przyszłego jego zawodu potrzebne. Pierwsza jej czynność jest: wychowawcza, czyli pedagogiczna; druga: naukowa, czyli dydaktyczna. Obydwie te czynności wspólnie odbywać i wzajemnie wspierać się muszą”

Józef Dietl O reformie szkół krajowych (Kraków 1865)
 

„Przyszłość nasza zależy od kierunku jaki wychowaniu publicznemu nadacie”

Józef Dietl /1804-1878/ to profesor medycyny I rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezydent miasta Krakowa.

Urodził się 24.1.1804 w Podbiegu. Pochodził z rodziny niemieckie, która przybyła do Galicji po pierwszym rozbiorze Polski. Franciszek, i Anna z Kulczyckich, rodzice przyszłego prezydenta mieli ośmioro dzieci (Józef Dietl był piątym z kolei jej dzieckiem, najzdolniejszym ze wszystkich). Naukę szkolną rozpoczął w Samborze. W późniejszych wspomnieniach daje wyraz oburzeniu na germanizatorskie metody ówczesnej szkoły, gdzie pierwsze pojęcia nauki i wiary kaleczono obcym językiem. Gdzie szczerość dziecięcą uważano za zuchwalstwo, gdzie rózga i baty, krzywiły szlachetne uczucia młodzieży. A układy politycznego oświecenia stały się zakładami nieznośnej katuszy. Gimnazjum ukończył w Nowym. Jak sam wspomina, z początku uczył się od biedy, bo musiał, bo matka kazała. W ostatnich jednak dwóch latach gimnazjum był już celującym uczniem. 

W 1821r. wstąpił na Uniwersytet Lwowski, gdzie przeszedł początkowo 3-letni kurs filozoficzny. Egzaminy zdał celująco i zwrócił na siebie uwagę profesora matematyki, który pozwolił mu dawać lekcje matematyki w jednej z sal wydziału filozoficznego. Na lekcjach zabłysnął wcześnie talent pedagogiczny J. Dietla, cieszyły się te lekcje wielkim powodzeniem - zapracował nimi na studia w Wiedniu. Prócz nauki własnej i 6 godzin dziennie lekcji dawanych innym, dobrze opanował język włoski i francuski. W 1823 r. wybrał się do Wiednia, ponieważ Uniwersytet Lwowski nie posiadał wydziału lekarskiego. Po pięcioletnich studiach, świetnie zdał egzaminy W 1829 r. rozpoczął praktykę lekarską, jeszcze przed uzyskaniem dyplomu i napisaniem rozprawy doktorskiej. Zyskał sobie wielkie, zaufanie chorych. Wkrótce przyjął asystenturę przy katedrze historii naturalnej, szczegółowej /mineralogii i zoologii/ - tu dawał korepetycje studentom, a nadto zastępował w wykładach profesora Scherera.

W 1851 r. Dietl objął swoje pierwsze obowiązki w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim w katedrze medycyny wewnętrznej. Były to bardzo ciężkie czasy dla najstarszej wszechnicy polskiej. Wtedy to zapewne Józef Dietl uświadomił sobie, że mimo pochodzenia na pół niemieckiego jest całą duszą Polakiem. Wtedy zapewne zaczął się krystalizować w jego umyśle plan obrony polskości przed germanizacją. Za tę patriotyczną działalność został przez Austriaków usunięty z uczelni.

Prezydentem miasta Krakowa był w latach 1866 - 1874. Rada miejska zawzięcie dyskutowała o poprawie katastrofalnych warunków mieszkaniowych i usprawnieniu budownictwa. O wydźwignięciu z upadku rzemiosła i handlu, o powołaniu do życia szkoły podstawowej. J. Dietl jako prezydent był wielce zasłużony dla miasta: uporządkował ulice, założył gazownię, zbudował kanalizacje, rzeźnię, uregulował bieg Wisły, zainicjował opiekę konserwatorska nad zabytkami, przeprowadził reformę szkolnictwa. zainicjował przebudowę Sukiennic.

 Na jego cześć nazwano ulicę powstałą po uregulowaniu Wisły Plantami Dietlowskimi. Podczas drugiej kadencji utworzył zawodową straż pożarna w Krakowie, co było wielkim wydarzeniem i wyciagnięciem właściwych wniosków z pożaru w 1850 roku, choć dopiero po 23 latach.